Son dönemde genç kadınlarda artan
‘polikistik over sendromu’ (PKOS) genetik ama bu hastalıkta modern çağın stresleri de etkili
Genç bir kadınsınız, son zamanlarda âdetlerinizde düzensizlik var, hızlı
kilo alıyorsunuz, yüzünüzdeki sivilcelerle baş edemiyorsunuz, vücudunuzda aşırı
tüylenme var. Dikkat edin sizde “polikistik over sendromu” ya da kısa adıyla
“PKOS” olabilir.
Polikistik over sendromu özellikle 15-30 yaş arası genç kadınların çok
önemli sorunu. Yapılan çalışmalar her 5 genç kadından birinde PKOS bulunduğunu
gösteriyor. ... ..
.... ..
PKOS NEDİR?
“Polikistik over sendromu”nun Türkçe açılımı “yumurtalıklarda aşırı kist oluşma hastalığı”. ... .. Bir hormon bozukluğu hastalığı
ve henüz bu hastalığı başlatan nedenler tam olarak bilinmiyor.
PKOS, vücuttaki tüm hormon sisteminin orkestra şefi olan beyindeki hipofiz bezinden salgılanan ve kadınlık
hormonlarını etkileyen hormonlardaki düzensizlikten kaynaklanıyor.
PKOS’ta hormonal bozukluğun nedeninin genetik olduğu birçok çalışmada
gösterilmiş. Ama son yıllarda çevresel koşulların
da PKOS üzerine etkisi olduğunu gösteren yayınlar oldukça fazla. 21. yüzyılın
yeni hayat biçimi, özellikle gençlerin hayatında önemli değişiklikler
oluşturdu. Daha hareketsiz bir yaşam, fast-food tarzı beslenme, aşırı
şişmanlama ve düşük volümlü ama güne yayılan, sosyal medya platformlarında
geçirilen saatler, stres, genç kızlarda âdet düzenini ve hormon sistemini
bozuyor.
Özellikle çocukluktan genç
kızlığa geçiş dönemlerinde, ülkemizdeki eğitim-öğretim sisteminin getirdiği
yarışmalı ortam, aşırı sınav stresi ve sınav sürecindeki düzensiz ve sağlıksız
beslenme beyinde hipofiz bezinden
başlayarak hormon salgılayan bütün organlar üzerinde olumsuz bir etki yapıyor, doğal
düzeni bozuyor. Günümüzde PKOS’un hızlı artış nedenlerinden biri de bu.
Özellikle hipofiz hormonları ve buna bağlı FSH
ve LH hormonlarındaki bozukluk, PKOS’u tetikliyor. “Luteinizan hormon” (LH)
denilen bir hormon artışı androjen hormon (erkeklik
hormonları) salgısının artmasına neden oluyor ve kadında daha baskın bir rol
üstleniyor.
Yumurtalıklarda âdet sürecinde yeni gelişen foliküller gelişimini
tamamlayamıyor ve yumurtalıklarda kistik bir yapı oluşturuyor, kadın vücudunda
erkek tipi gelişmelere neden oluyor.
NASIL TANI KONUR?
Polikistik over sendromu tanısı olan bir kadında âdet düzensizlikleri,
kilo alma, tüylenme, sivilcelerin artması gibi bulgular önemli ama bu
belirtiler tanı için tek başına yeterli değil. PKOS tanısı için 3 temel test
var. Birincisi radyolojik tetkikler, ikincisi hormonal tahliller ve sonuncusu
da insülin direncinin varlığının araştırılması.
PKOS tanısında ultrasonografik incelemede yumurtalıklarda kistlerin
saptanması çok önemli. Bir yumurtalıkta 12 ya da daha üstünde kist bulunması ve
bu kistlerin küçük (2-9 mm) olması tanı için yeterli olabilir.
Laboratuvar tetkikinde DHEA-S, LH, FSH testosteron, kan kortizolü gibi
bazı hormonların düzeyleri araştırılmalı ve bu bulgular mutlaka bir hekim
tarafından yorumlanmalı.
Tüm PKOS’lu kadınlarda az veya
çok şiddetle insülin direnci bulunur. Sadece insülin direncinin olup olmadığı değil hangi
dönemde olduğu, öğün süresinin kısalıp kısalmadığı tespit edilmelidir.
İnsülin direncinin dönemi ve şiddeti “reaktif hipoglisemi”, “glikoz intoleransı” ya da “preklinik
diyabet” sürecinde olup olmadığı HOMA testi ve 2 saatlik yükleme testiyle
ortaya konulmaz. Mutlaka 4 saatlik glikoz yükleme ya da “karışık yemek yeme”
(mixed meal) testiyle araştırılmalı.
RİSKLERİ NELER?
PKOS, genç kadınlar için yaşam kalitesini, fiziksel görünümü ve üreme
sağlığını bozan bir hastalık.
En önemli risk, çocuk sahibi olamamak, yani kısırlıktır. Âdet düzensizliği
sonucu hamile kalmakta güçlük, sterilite ve düşük olasılığı sık görülür. PKOS,
Tip 2 diyabetin en önemli hazırlayıcı nedenlerindendir. Polikistik overli hastaların yaklaşık % 80’inden
fazlası obezdir. Yapılan çalışmalarda kan yağlarında yükseklik, hipertansiyonlarının
yüksek olduğu görülmüş. Bu bulgular erken yaşta koroner kalp hastalıkları ve
kalp krizine neden olabilir.
Zamanında tedavisi yapılmayan PKOS hastalarının rahim iç duvarında
“endometrial hiperplazi” denilen bozukluklar da görülebilir. Çok az bir
bölümünde bu bozukluklar ilerleyici olur.
ÂDETLERDE DÜZENSİZLİK İLK BELİRTİSİ
Genç kadınlarda PKOS’ta androjen hormonlarındaki artış ilk olarak âdet
düzensizliklerine neden oluyor. Önce âdetlerin arası uzuyor, bu uzama bazen
ayları buluyor, hatta âdet duruyor. İleri dönemlerde hamile olmakta güçlük ve
kısırlığa kadar giden birçok sorun oluşturuyor. Androjen hormonlarının
artışıyla kadınlarda erkek tipi bir vücut yapısı oluşmaya başlıyor, bel kalınlaşıyor, yağlar karın
ve kalçada toplanıyor, kilo alıyor. Cilt bozuluyor, daha yağlanıyor,
saçlar dökülmeye başlıyor, yüzde kontrol altına alınamayan sivilceler oluşuyor.
Ruhsal denge ve psikoloji bozuluyor.
PKOS’lu kadınların en önemli sorunlarından biri de aşırı kıllanma.
Karın, bacaklar ve yüzde tüylenme artıyor. Aşırı tüylenme, fiziksel görünümü
olduğu gibi hastanın psikolojisini de olumsuz etkiliyor.
Hormonal bozukluğun diğer önemli sonucu da insülin direncinin artması.
İnsülin direncinde artış, sık acıkma atakları, açlıkta fenalık hissi,
sinirlilik, çarpıntı, tatlı
krizleri, yemekten sonra yorgunluk, bitkinlik şikâyetlerine neden
oluyor. Bu tablo kilo almayı hızlandırıyor, alınan kilolar hormonal tabloyu
daha da kötüleştiriyor.
NE YAPMALI?
- PKOS, genç kadınların yaklaşık beşte birinde görülen bir hastalık,
mutlaka ciddiye alınmalı.
- PKOS tedavisi bir ekip işi.
Ekipte mutlaka jinekolog, endokrinolog, beslenme uzmanı, hatta psikolog
bulunmalı.
- Âdet düzensizlikleri 30-35 günü aşarsa, âdet aralıkları uzarsa mutlaka
hormon desteği alıp âdetlerin düzenlenmesi sağlanmalı.
- İnsülin direncinin tedavisi için endokrinoloji uzmanı ve diyetisyenle
ortak beslenme program oluşturmalı, kilo vermeli. Gerekirse metformin gibi insülin direncini azaltan
ilaç desteği almalı. Düzenli
egzersiz programı uygulamalı.
- Ciltte yağlanma gibi bozukluklar için bir dermatoloji uzmanının
kontrolü gerekebilir. Aşırı kıllanma için en iyi yöntem epilasyon.
- Tüm bu sorunlarla baş etmek
için psikolojik destek çok önemli.
- Tedaviyi sabırla sürdürün, iyi tedavi ile birkaç yıl içinde bu sorundan
kurtulacağınızı ya da ilk doğumdan sonra her şeyin düzeleceğini unutmayın.
*Yazının tamamı için PROF.
DR. TEMEL YILMAZ / GAZETE HABERTÜRK
http://www.haberturk.com/saglik/haber/1307341-genc-kadinlarin-kbusu-polikistik-over-sendromu
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder